Kobieta w ciąży z wizytą u dentysty


GDY PRZEKROCZYSZ PRÓG GABINETU

Stomatolog musi koniecznie wiedzieć o ciąży. Dostosuje wtedy leczenie do ograniczeń, jakie narzuca ten odmienny stan, zadba o twój komfort i zdrowie was obydwojga.

Ciaza

To mit, że każda ciąża kosztuje kobietę jeden ząb. Jeśli zawsze o nie dbałaś, nie musisz się obawiać. Nieprawdą jest też, że w ciąży nie można leczyć zębów. Wręcz przeciwnie – trzeba. Warto też wiedzieć, które zabiegi u dentysty możesz teraz bez obaw przeprowadzić. Gdy zdecydujesz się na dziecko, odwiedź swojego stomatologa, zanim jeszcze zaczniesz się o nie starać. Jeśli masz chore zęby, koniecznie je wylecz (lub usuń, jeśli trzeba), bo w pierwszym trymestrze ciąży lekarze zalecają ostrożność przy wykonywaniu zabiegów czy przyjmowaniu leków (również używanych do znieczuleń). To ważne, bo początek ciąży to tzw. okres organogenezy, czyli kształtowania się dziecka; od czwartego miesiąca ono już tylko rośnie. Ponieważ nie wiadomo, jak na rozwijający się płód mogą wpływać różne leki i zabiegi, lepiej dmuchać na zimne i zadbać, by w pierwszym trymestrze leczenie nie było konieczne. By nie dać szansy próchnicy, warto poprosić dentystę, żeby po wyleczeniu zębów pokrył je fluorem. A potem trzeba bardzo dbać o higienę jamy ustnej i przychodzić na wizyty kontrolne do dentysty przynajmniej raz na trzy miesiące.

W ciąży leczenie zębów jest konieczne

Ciąża sprzyja próchnicy. Po pierwsze, rozwijające się dziecko zabiera mamie cenne minerały, a to osłabia jej zęby. Po drugie, kobiety w ciąży stale coś podjadają (nawet w nocy), a nie zawsze myją zęby po zjedzeniu przekąski. Zalegające w jamie ustnej resztki jedzenia niszczą zęby. Po trzecie – zmiany hormonalne, do jakich dochodzi w organizmie ciężarnej kobiety, niekorzystnie wpływają na dziąsła. Mogą się tworzyć tzw. rzekome kieszonki, w których gromadzą się resztki jedzenia i bakterie, a to początek odkładania się płytki nazębnej i tworzenia kamienia. Jeśli zatem dentysta wykryje stan zapalny dziąseł lub zmiany próchnicze w zębach, trzeba je koniecznie wyleczyć, gdyż zaniedbanie może wpłynąć niekorzystnie na organizm mamy i dziecka. Z chorego zęba bakterie mogą się rozprzestrzenić wraz z krwią po całym organizmie i przez łożysko dotrzeć do dziecka.

Uwaga: podczas ciąży nie powinno się wykonywać zdjęć rentgenowskich – trzeba zatem dbać o zęby, by nie dopuścić do dużych zmian i by nie było konieczne prześwietlenie.

W ciąży znieczulenie dozwolone

Jeśli leczenie polega na wypełnieniu małego ubytku, nie ma po co obciążać organizmu lekami znieczulającymi. Lecz jeśli zabieg ma być nieprzyjemny lub bolesny, silny ból i stres mogą się negatywnie odbić na rozwijającym się płodzie, lepiej więc skorzystać ze znieczulenia. Oczywiście, im późniejsza ciąża (czyli drugi i trzeci trymestr), tym znieczulenie jest bezpieczniejsze dla dziecka. Jeśli okoliczności tego wymagają, znieczulać można też w pierwszym trymestrze. By zapobiec ewentualnemu zainicjowaniu skurczów macicy, u kobiet w ciąży lekarze stosują z reguły tzw. znieczulenia czyste, czyli bez składnika powodującego obkurczanie się naczyń krwionośnych (adrenaliny lub noradrenaliny).
Wybielanie zębów w ciąży niewskazane!

Kobiety w ciąży ani matki karmiące nie powinny się poddawać profesjonalnemu wybielaniu w gabinecie stomatologicznym. Podczas zabiegu dentysta nakłada na każdy ząb oddzielnie substancję wybielającą – jest to 15–38-proc. nadtlenek karbamidu – i naświetla lampą polimeryzacyjną. Zabieg trwa dość długo – od 20 do 80 minut. W tym czasie część wybielającej substancji przenika do krwiobiegu pacjentki, tak więc, gdyby tą drogą dotarła ona do dziecka, mogłaby działać szkodliwie na rozwijający się organizm. Uśmiech można sobie nieco rozjaśnić, myjąc zęby pastą wybielającą. Trzeba tylko pamiętać, by stosować je zamiennie z normalnymi pastami (po skończeniu tubki – zmiana pasty). Nie należy jednak spodziewać się mocno rozjaśniającego efektu, bo środki te są łagodne.

Prostowanie zębów w ciąży – czemu nie?

Jeśli przyszła mama zaczęła nosić aparat, zanim zaszła w ciążę, to nic nie stoi na przeszkodzie, by kontynuowała leczenie ortodontyczne. Samo noszenie aparatu korygującego ustawienie zębów nie szkodzi ani przyszłej mamie, ani jej dziecku. Przesunięcia zębów odbywają się w ciąży nawet szybciej i bardziej harmonijnie. Ale odradzamy rozpoczynanie leczenia ortodontycznego w czasie ciąży. Dlaczego? Po pierwsze, zęby kobiety są wtedy słabiej zmineralizowane (osłabia je rozwijający się płód), a więc bardziej podatne na uszkodzenia. Po drugie, w pierwszym trymestrze ciąży dość często występują wymioty, a powracająca do ust treść pokarmowa zawiera silnie stężone kwasy, które niekorzystnie wpływają na szkliwo. To sprzyja pojawieniu się białych otoczek wokół zamków aparatu na zębach, których nie można później się pozbyć. Jeśli zatem przed ciążą zaczęłaś nosić aparat, skrupulatnie dbaj o higienę jamy ustnej i pamiętaj o regularnych wizytach kontrolnych (co 4–6 tygodni).
Ważna higiena

Wbrew powszechnemu poglądowi, ciąża wcale nie demineralizuje, czyli nie odwapnia, zębów. Tak samo zresztą, jak nie odwapnia innych kości w organizmie kobiety. Obserwowane w czasie ciąży pogorszenie stanu zębów wynika z innych przyczyn. Hormony ciążowe powodują pewnego rodzaju rozpulchnienie dziąseł. Utrudnia to zachowanie higieny w związku z dużą ilością płytki nazębnej na powierzchni zębów. Dziąsła stają się wtedy bardziej przekrwione i wrażliwe na urazy. Często pojawia się krwawienie z dziąseł, zwłaszcza przy myciu zębów. W takiej sytuacji odruchowo zaczynamy myć zęby delikatniej i, co za tym idzie – mniej starannie. Resztki pokarmu i krwi pozostają w kieszonkach przyzębnych nawet po myciu. Sprzyja to rozmnażaniu bakterii i rozwojowi próchnicy.

Jak wiadomo – lepiej zapobiegać, niż leczyć. To stwierdzenie idealnie odnosi się do chorób zębów w ciąży. Najważniejsza jest prawidłowa pielęgnacja jamy ustnej. Zęby należy myć tak samo starannie i długo jak wcześniej. Oprócz samych zębów warto pamiętać o szczotkowaniu języka, co pomaga dokładniej usunąć bakterie z jamy ustnej. Przestrzenie między zębami należy czyścić nitką dentystyczną. Zakończeniem mycia zębów powinna być płukanka dezynfekująca jamę ustną. Warto zredukować ilość słodyczy lub przynajmniej zaraz po ich zjedzeniu myć zęby. Po posiłkach, gdy nie ma możliwości umycia zębów, warto żuć gumę bez cukru.

Groźne ubytki

Staranna dbałość i leczenie zębów w czasie ciąży ma znaczenie nie tylko dla samopoczucia przyszłej mamy. Dziecko również może ponieść konsekwencje jej zaniedbań. Udowodniono, że infekcje jamy ustnej mogą drogą krwionośną przenosić się do macicy i być przyczyną poważnych komplikacji. Najgorsze powikłania nie leczonych zębów to zakażenia wewnątrzmaciczne i przedwczesne porody. Te sytuacje mogą się odbić niekorzystnie na zdrowiu dziecka i jego przyszłym życiu.

Możliwe zabiegi

Większość zabiegów stomatologicznych można bezpiecznie wykonywać w czasie ciąży. Nie ma przeciwwskazań do oczyszczania ubytków i ich wypełniania. Preparaty stosowane do wypełnień nie przenikają poza ząb i nie są szkodliwe dla płodu. Można leczyć zęby w znieczuleniu miejscowym. Dentysta, wiedząc o ciąży, zastosuje wtedy znieczulenie bez leków obkurczających naczynia krwionośne. Można też w czasie ciąży usuwać zęby. Nie jest konieczne stosowanie profilaktyczne antybiotyku przy usuwaniu zęba, chyba, że mamy do czynienia z ostrym stanem zapalnym. Wtedy stosuje się antybiotyk z grupy penicylin lub ich pochodnych, dozwolony w ciąży.

Nieco trudniejsze jest leczenie kanałowe, gdyż wymaga prześwietlenia zęba. Po usunięciu zainfekowanej miazgi z komory zęba i kanałów można jednak wykonać ich czasowe wypełnienie. Prześwietleń rentgenowskich zasadniczo nie wykonuje się w ciąży, zwłaszcza w pierwszym trymestrze. Bywają jednak sytuacje, gdy jest ono absolutnie konieczne i wtedy trzeba je wykonać osłaniając brzuch specjalnym fartuchem. Dawki promieniowania i czas ekspozycji przy prześwietleniu zęba są zresztą tak małe, że ryzyko uszkodzenia płodu jest minimalne. Nowoczesna metoda prześwietleń – radiowizjografia – pozwala zmniejszyć to ryzyko niemal do zera.
Najlepiej, rzecz jasna, mieć wyleczone zęby przed zajściem w ciążę. Nawet wtedy jednak obowiązuje kontrola u dentysty jeden raz na trymestr. Warto wtedy regularnie usuwać kamień, osad i płytkę nazębną. Jeśli zaś mamy jakiekolwiek ubytki, trzeba się nimi zająć jak najszybciej, zanim zacznie boleć. Ból zęba w ciąży jest wskazaniem do natychmiastowego poważnego leczenia u stomatologa. Leczenie stomatologiczne jest refundowane przez NFZ.

O czym warto pamietać:

W pierwszym trymestrze ciąży pojawiają się parafizjologiczne nudności i wymioty ciężarnych, które wiążą się uszkodzeniem szkliwa zębów oraz nasileniem próchnicy. W obrębie jamy ustnej dochodzi również do zmian czynnościowych takich jak zwiększone wydzielanie śliny, której odczyn staje się kwaśny. Pod wpływem estrogenów dziąsła ulegają przerośnięciu i przekrwieniu, co sprzyja ich rozpulchnieniu oraz krwawieniom. W okresie ciąży najistotniejszymi problemami skłaniającymi ciężarną do wizyty w gabinecie stomatologicznym są nasilające się zmiany próchnicze, choroby przyzębia, zwiększona ruchomość zębów, wrażliwość dziąseł na ból i krwawienie, a także przykry zapach z ust. Nasilenie zmian próchnicowych w ciąży wynika głównie z zaniedbań higieny jamy ustnej, nasilonego łaknienia i częstego podjadania pokarmów wysokowęglowodanowych. Jest również związane z kwaśnym odczynem śliny w okresie ciąży oraz uszkodzeniem szkliwa w wyniku wymiotów ciężarnych. Ciężarnej zaleca się płukanie rozcieńczonym płynem do higieny jamy ustnej z zawartością fluoru. Nie zaleca się mycia zębów szczoteczką bezpośrednio po wymiotach, gdyż nasila to uszkodzenia szkliwa. U kobiet tych wskazane jest również płukanie jamy ustnej 0,12% roztworem chlorheksydyny np. Corsodyl, Eludril.

Ciążowe zapalenie dziąseł i infekcje przyzębia

Ciążowe zapalenie dziąseł jest zjawiskiem przemijającym. Może być uogólnione lub miejscowe. Najczęściej pojawia się ono na początku drugiego trymestru. Stopniowo objawy nasilają się, osiągając szczyt ok. 8 miesiąca ciąży, a następnie zmniejszają się wraz ze zbliżaniem się terminu porodu. Istnieje wiele doniesień, iż nieleczone infekcje przyzębia powodują przedwczesne zakończenie ciąży i urodzenie dziecka z niską masą urodzeniową. Jest to wynikiem działania wielu mediatorów, których wydzielanie jest stymulowane przez egzo- i endotoksyny bakteryjne. Wzrasta przez to produkcja PGE2 i PGF2, które stymulują czynność skurczową macicy. Ryzyko porodu przedwczesnego wg różnych danych wzrasta 3,9-7,9-krotnie u kobiet z zapaleniem przyzębia, w porównaniu z kobietami bez zmian zapalnych. Jednocześnie w badaniach Lopeza wykazano, iż w grupie kobiet z chorobami przyzębia, u których przeprowadzono leczenie stomatologiczne oraz przeszkolono, co do właściwego dbania o higienę jamy ustnej, uzyskano istotnie statystycznie obniżenie wskaźnika porodów przedwczesnych z niską masą urodzeniową (1,84% w stosunku do 10-11% u kobiet nieleczonych). Wykazano również, iż kobiety, u których w III trymestrze w surowicy wykryto przeciwciała przeciwko najczęstszemu patogenowi wywołującemu zapalenie przyzębia (P. gingivialis) częściej rodziły dzieci z niską masą urodzeniową.

Jakie są objawy ciążowego zapalenia dziąseł

Najczęściej jest to rozpulchnienie, przerost, bolesność i krwawienie z dziąseł. jeżeli zauważysz takie objawy zgłoś się z tym problemem do dentysty. My wiemy co zrobić i jak złagodzić Twoje dolegliwości
Zakres leczenia stomatologicznego w okresie ciąży

Podstawowe znaczenie ma właściwa współpraca pomiędzy ginekologiem-położnikiem a stomatologiem, umożliwiająca sanację jamy ustnej. W naszym gabinecie taka współpraca układa się wzorowo. Działamy w ścisłej współpracy z lekarzami z Centrum Ginekologiczno-Położniczego – na terenie którego znajduje się nasza praktyka stomatologiczna. Opieka stomatologiczna obejmuje właściwe przeszkolenie dietetyczne, instruktaż dotyczący zasad higieny jamy ustnej, leczenie próchnicy, zmian zapalnych przyzębia. Możliwy jest pełny zakres leczenia zębów w ciąży.
Diagnostyka radiologiczna w okresie ciąży. Prześwietlanie zębów w ciąży

Wpływ promieniowania rentgenowskiego na płód był tematem wielu badań naukowych w ciągu ostatnich dziesięcioleci. Niestety, nadal zarówno wśród kobiet ciężarnych, jak i opiekujących się nimi ginekologów-położników dominuje obawa przed działaniem teratogennym bądź karcinogennym na płód badania radiologicznego, powodująca odradzanie pacjentkom wykonywania nawet koniecznych prześwietleń zębów. Obszar naświetlania w radiodiagnostyce stomatologicznej jest ograniczony do głowy i szyi, a więc całkowicie bezpieczny. Zasadnicze znaczenie ma kolimacja wiązki oraz osłona macicy ciężarnej. Stosowana w nowoczesnych radiografach panoramicznych dawka nie przekracza 0,1cGy (0,06cGy), jest więc całkowicie bezpieczna. Również ta w starszych aparatach (0,27cGy) nie stanowi zagrożenia dla płodu. Badania przeprowadzone na materiale zwierzęcym oraz na grupie ciężarnych wykazały, iż w I trymestrze dopiero dawka przekraczająca 5cGy, a w II i III 10cGy może doprowadzić do ograniczenia wewnątrzłonowego wzrostu płodu oraz do wystąpienia wad wrodzonych. Stosowane w radiodiagnostyce stomatologicznej dawki nie mają szkodliwego wpływu na płód i wg Amerykańskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników mogą być bezpiecznie stosowane u kobiet ciężarnych. Również National Council on Radiation Protection w Stanach Zjednoczonych stwierdza, iż dawka promieniowania < 5-10cGy nie stanowi rzeczywistego zagrożenia dla płodu. Ponieważ jednak w opublikowanej w 2004 roku pracy Hujoel wykazał związek pomiędzy stosowaniem radiografii stomatologicznej a niską masą urodzeniową poprzez wpływ promieniowania na układ podwzgórze–przysadka–tarczyca, w okresie ciąży diagnostyka radiologiczna powinna być ograniczona do minimum i wykonywana jedynie w koniecznych przypadkach

Znieczulenie miejscowe podczas zabiegów stomatologicznych

Stosowanie środków znieczulenia miejscowego u kobiet w ciąży jest bezpieczne. Pamiętaj zawsze aby poinformować lekarza stomatologa o tym, że jesteś w ciąży – stomatolog dobierze właściwy środek znieczulający. Dla kobiet w ciąży stosuje się znieczulenia pozbawione środków obkurczających naczynia krwionośne. Stosowanie środków przeciwbólowych w okresie ciążyW okresie ciąży zaleca się, szczególnie w I-wszym trymestrze, ograniczenie stosowania środków przeciwbólowych. Jako jeden z niewielu dopuszczalnych środków stosowanych w dawkach terapeutycznych (dobowa dawka max. 4g) jest paracetamol. Zalecane jest jednak jego krótkotrwałe stosowanie, przenika on bowiem przez barierę łożyskową i przechodzi do mleka matki. Brak jest jednoznacznego stanowiska dotyczącego stosowania kwasu acetylosalicylowego (spiryna) u kobiet ciężarnych, zwłaszcza w I trymestrze ciąży. Związane jest to ze sprzecznymi wynikami badań dotyczących wpływu tego leku na wystąpienie wad wrodzonych. Jednocześnie za niestosowaniem tego leku u kobiet ciężarnych przemawiają wyniki badań. Wskazują one na wzrost odsetka martwych urodzeń u matek zażywających aspirynę, która spowodowała przedwczesne zamknięcie przewodu tętniczego, oraz antyagregacyjny wpływ aspiryny na płytki, powodujący krwawienie u płodu (w tym krwawienie wewnątrzczaszkowe). Również u matki kwas acetylosalicylowy może spowodować zwiększoną utratę krwi w okresie okołoporodowym oraz powodować przedłużenie okresu porodu.

Podobne działanie jak aspiryna mają NLPZ (niesterydowe leki przeciwzapalne), powodujące zahamowanie produkcji prostacykliny i prostaglandyny E2. Wpływają na przedwczesne obkurczenie i zamknięcie przewodu tętniczego. Teoretycznie wskazywano na możliwość zahamowania czynności porodowej i przedłużenia trwania porodu pod wpływem działania NLPZ.

Stosowanie antybiotyków w okresie ciąży

W przypadku ostrych stanów zapalnych w jamie ustnej lekarz może zastosować antybiotyki. Antybiotyki to jedne z najszerzej przebadanych leków w grupie kobiet ciężarnych. Grupą bezpieczną i szeroko stosowaną są penicyliny oraz cefalosporyny. Penicyliny mogą być bezpiecznie stosowane nawet w I trymestrze ciąży, nie wykazano bowiem wpływu teratogennego tej grupy leków na płód. Zaleca się je jako leki z wyboru w przypadkach infekcji jamy ustnej, w tym przyzębia. Również cefalosporyny zaliczono do kategorii B wg FDA, bezpieczne jest ich stosowanie także w okresie karmienia piersią. U pacjentek uczulonych na penicyliny lub cefalosporyny zaleca się stosowanie w terapii zakażeń jamy ustnej makrolidy, a szczególnie erytromycynę. Przechodzi ona w niewielkim stopniu przez łożysko, może być stosowana nawet w I trymestrze ciąży. Nie zaleca się jej natomiast w okresie karmienia piersią ze względu na dużą kumulację w mleku. U kobiet ciężarnych oraz karmiących piersią nie wolno stosować tetracyklin, antybiotyków aminoglikozydowych, chloramfenikolu i antybiotyków polipeptydowych. W okresie ciąży nie należy również stosować sulfonamidów, trimetoprimu ani chinologów. Metronidazol, ze względu na stwierdzone w badaniach na szczurach działanie mutagenne, jest unikany przez większość lekarzy stomatologów. W podsumowaniu należy podkreślić, iż leczenie dentystyczne w okresie ciąży jest bezpieczne i konieczne.

Czym skorupka za młodu nasiąknie…

To przysłowie można również zastosować do diety w czasie ciąży. Okres życia płodowego dziecka jest bowiem bardzo ważny dla późniejszego kształtowania się i mineralizacji zębów dziecka. Dlatego higieniczny tryb życia i zdrowa dieta matki mają duże znaczenie z punktu widzenia stomatologa.

Opracowanie lek. stom. Łukasz Balcerzak